Bijzondere ontdekking: wandkunst van Dora Tuynman in woonhuis Nieuwegein

In een woonhuis aan de Klaverkamp in Vreeswijk, is een uniek baksteenreliëf ontdekt van de kunstenares Dora Tuynman (1926–1979). De vondst werd gedaan naar aanleiding van onderzoek van kunst- en erfgoedonderzoeker Door Jelsma, die in samenwerking met nabestaanden het oeuvre van Tuynman in kaart brengt. Het reliëf, dat sinds de bouw van het huis in 1965 vrijwel intact is gebleven, blijkt van grote kunst- en cultuurhistorische waarde.

De opdrachtgever voor de bouw van het woonhuis aan de Klaverkamp (en dus ook het kunstwerk in de gang) was destijds de heer Piet Smit uit Katwijk.

De familie Chen met familie van Dora Tuynman bij het baksteenreliëf in de gang van het woonhuis aan de Klaverkamp in Vreeswijk. Foto: Door Jelsma

Speurtocht met verrassende afloop
De ontdekking volgde op de overzichtstentoonstelling Dora Tuynman – Parijs, New York, Amsterdam in Museum Cobra (Amstelveen, voorjaar 2025). Dit maakte duidelijk hoe Tuynman, hoewel nauw verbonden met de Cobra-beweging, een eigen positie innam. In het familiearchief doken foto’s op van een onbekend wandreliëf “ergens in Vreeswijk”. Na een speurtocht in archieven, satellietbeelden en bouwdossiers wist Jelsma het woonhuis te traceren. De huidige bewoners, de familie Chen, reageerden enthousiast toen zij hoorden dat het kunstwerk van Dora Tuynman afkomstig was.

Bijna verloren gegaan
Bij een gezamenlijke bezichtiging met een familielid van Tuynman bleek dat het kunstwerk op het nippertje bewaard is gebleven. Een aannemer was bij de recente renovatie al begonnen met het afbikken van het reliëf. De nieuwe bewoners staken hier een stokje voor: “Juist dit reliëf gaf voor ons de doorslag om dit huis te kopen. Het is een bijzonder en warm element in de gang van de woning,” aldus de familie Chen.

Erfgoed uit de jaren zestig
Dat de bewoners het reliëf waarderen is bijzonder, want kunst en architectuur uit de jaren zestig krijgen vaak nog weinig erkenning. Interieurs zijn bovendien extra kwetsbaar. Overheden zijn pas recent begonnen met de inventarisatie van naoorlogse kunst en architectuur. Voor Dora Tuynman, net als veel andere vrouwelijke kunstenaars rond Cobra, is de herontdekking van haar werk van groot belang.

Foto boven: Details baksteenreliëf

Uniek in haar oeuvre
Dora Tuynman staat vooral bekend om haar schilderijen met sterk geabstraheerde vormen. Daarnaast maakte zij wandkunst op diverse locaties in Nederland – in scholen, kerken, bedrijfsgebouwen en een begraafplaatsaula. Veel van deze werken zijn verdwenen of beschadigd. Het Nieuwegeinse baksteenreliëf is het enige bekende voorbeeld van haar wandkunst in het interieur van een woonhuis. Kenmerkend zijn de gestileerde natuurvormen, vereenvoudigd tot een soort “tekens aan de wand”.

Samenwerking vader en dochter
Het woonhuis waarin het reliëf zich bevindt, werd in 1965 ontworpen door Gerrit Tuynman (1895–1994), vader van Dora. Hij was naast architect ook beeldend kunstenaar en stimuleerde zijn dochter volop. De samenwerking tussen vader en dochter krijgt in Nieuwegein tastbare betekenis. Tijdens het bezoek aan het huis toonden de bewoners bovendien een koffer met oude bouwtekeningen. Onderin lag een originele ontwerptekening van Dora Tuynman voor dit reliëf – een waardevolle aanvulling op het lopende onderzoek.

Citaat van Door Jelsma
“Deze vondst laat zien dat er nog veel verborgen kunstschatten zijn in Nederland,” aldus onderzoeker Door Jelsma. “Dat juist de bewoners zelf de waarde hebben ingezien en het kunstwerk willen bewaren, is van onschatbare betekenis voor het behoud van erfgoed uit de jaren zestig.”

Over Dora Tuynman
In de jaren vijftig woonde en werkte Dora Tuynman in het beroemde Parijse pakhuis en ateliergebouw aan de Rue Santeuil, waar ook kunstenaars als Karel Appel, Corneille, Lotti van der Gaag en Bram Bogart actief waren. Tuynman genoot er relatief veel succes, maar eenmaal terug in Nederland lukte het haar niet dit succes vast te houden. Zoals zoveel vrouwelijke kunstenaars uit de twintigste eeuw raakte zij in de vergetelheid, vaak terzijde geschoven door een kunstgeschiedenis die zich vooral op mannen richtte.

Haar werk wordt omschreven als stoer, gedurfd en volstrekt eigen. In het begin van haar carrière schilderde zij figuratief, vaak landschappen. Tijdens haar Parijse periode werden deze steeds abstracter, tot er geen enkele verwijzing naar de zichtbare natuur meer overbleef. Terug in Nederland werd haar werk opnieuw figuratief. Naast landschappen maakte zij toen ook portretstudies, die zij zelf liefkozend haar “poppen” noemde.